Dit draadje is een onderdeel van

Zwitserland:
Brig, Delémont, Filisur, Göschenen, Ins, Kerzers, Payerne, St Ursanne, Vitznau-Rigi, Wiesen
BLS treinwagons, Graan wagens, Grind wagens, Kies wagens, Makies AG Gettnau, Tunnelventilatorwagens, Tractors, Mak 1700 Am843 locs,
Nieuw seinstelsel (Brig, Luzern), Bovenleiding (SBB 4 generaties), Reform Muli (scenery), Postauto merken

Italië:
Como, Milano-Centrale, Opgeheven lijnen

Dit is het Luzern draadje:

Ter voorbereiding had ik een kaartje van google maps uitgedraaid; er zou een brug zijn, van waaraf je staand alles kon zien.
Maar hoe pakt dat uit in de praktijk? Je komt aan, bij het station, dus bij de ingangshal, vanuit een of ander gat met 4-5 woonhuizen en de rest hotel. Verbijsterend:

Foto 1: de hal


Foto 2: lange perrons


Foto 3: eerst ff werkoverleg?


Foto 4: de tijden geven aan wat je kunt verwachten
behalve ontmoetingen die onverwacht zijn, zoals de kiezelstenen trein (Makies AG Gettnau)


Foto 5: Gotthard loc


Foto 6: dubbeldekker ...


Foto 7: ahh, hebben ze die hier ook ....?


Foto 8: een stoppertje


Foto 9: en de BLS ...


Daarna ben ik eens wat perrons afgelopen ....

Foto 10: vanaf de nieuwe parkeerplaats lopen hoog in de lucht 2 "hamstertubes" over het spoor,
een soort wandelpromenades; daarin was geen mens te zien, dus ofwel met polaroid glas ofwel afgesloten voor publiek


Foto 11: bij de aluminium ronde gevel ligt de nieuwe parkeergarage


Foto 12:


Foto 13: Zentral Bahn Tractor, electrisch (Te 171 201-7), meterspoor?


Handiger aanpak: de stadsplattegrond (met de "hamstertubes" erin getekend)


Die kaarten vertellen van alles over het station (maar niet alles)


En zo ontstond het idee om een rondwandeling te maken om het station heen,
en om te kijken of de afbeelding van googlemaps klopte.

Toch kwam ik op de perrons nog wel wat tegen, zoals:

460_046-6


en de Voralpen Express:









En natuurlijk (zeg maar bye bye Makies):


Met op de achtergrond de rode leuning van de Langensandbrücke.
Die op googlemaps niet zo heet, maar daar wel ligt.
Daar heet de brug Tribschenstrasse, net als de straat die erop aansluit.
Ook bij de Neustadtstrasse ligt een brug over het spoor,
en het stuk ertussen blijkt de beste plek te zijn om treinen te spotten.

Volgens de stadsplattegrond zijn er ook nog andere spoorrails die vanuit het gebied de stad in gaan,
maar die zijn of in tunnels of liggen afgezaagd en vol asfalt gegoten.

Spoorafbraak gaat sneller dan het vernieuwen van stadsplattegronden, spoorvernieuwing ook ...

Opmerkelijk van Bahnhof Luzern is de ligging aan de haven en de rivier de Reuss.
Via de Reuss loopt het Vierwaldstättersee leeg naar het noorden.
En bijna alle SBB-treinen maken door de stad Luzern een boog om de Reuss te kunnen volgen naar Olten, of met nog een boog met een brug over de Reuss om langs de noordkant van het meer af te buigen naar Arth-Goldau en St-Gallen.

Er is dus bij de aanleg voor gekozen om geen tunnel onder de Altstad door te maken, maar eentje (meer sleuf dan tunnel) door de Neustadt. Als je in de Altstad omhoog klimt naar de oude stadmuur, dan biedt die zicht op stad en treinverloop:

Leuke foto's!
Bedankt voor het delen

Op grond van dit kaartje (en dat van googlemaps) had ik verwacht dat de draaischijf
zich oorspronkelijk bevond op de Bundesplatz.
Want Luzern was altijd al een kopstation en stoomlocs moesten dus allemaal omgedraaid worden:
Dat Bundesplatz gebied is nu volgebouwd met hoge appartementsgebouwen en parkeerplaatsen.

Foto 1: Bundesplatz en Fruttstrasse


Vanaf de Fruttstrasse loopt een spoor alle andere sporen kruisend naar het kopstation.
Achteraf: dat spoor is meterspoor, en loopt van de Allmend-tunnel naar het station (en terug).
Die tunnel is in 2009 in gebruik genomen (richting Stans en Engelberg).

Foto 2: Wisselstraat (gemaakt vanaf de Langensandbrücke) kruisend meterspoor


Foto 3: Neustadtstrasse en Steinmattstrasse
(de rode lijnen op de kaart zijn trolleybus-lijnen)

Zoals te zien is aan de dubbele grijze lijn achter de draaischijf om (met de klok mee) zou er een tunnel lopen vanaf de opstelsporen. Daarvan was niets te zien, vanaf de Neustadtstrasse.

Vanaf de Fruttstrasse heb je er wel zicht op. Daar was te zien dat er 2 tunnels moeten zijn.
Een treintje van de ZentralBahn verdween erin en kwam niet terug.

Op Foto 3 (rechtsonder) is een draaischijf te zien, en die is er nog steeds,
en daarop past een stevige stoomloc zonodig, maar de rest ontbreekt:
watertoren, kolendepot e.d. De locloodsen (met slakkenkuil) zijn er nog wel.

Die draaischijf ziet er meer uit als een schijf voor het omkeren van wagons.
De draaischijf staat in een vaste stand, afgezet met een rood lint, en de ruimte ervoor is inmiddels parkeerplaats geworden.

Foto 4: draaischijf + tunnel (foto gemaakt vanaf de Neustadtstrasse)

De tunnel loopt onder een bruin gebouw met witte buitentrappen door. Maakt dan een scherpe bocht, en kruist de Neustadtstrasse. Op het dak van de tunnel ligt een groententuin voor SBB-personeel.
En ernaast staan in de diepte op een opstelspoortje van de draaischijf twee oude verblijfswagons van de SBB die duidelijk in gebruik zijn: er staat een vuilnisemmer op het balconnetje, aan de flessen afwasmiddel is te zien waar de keuken zit, e.d.

Luzern, Neustadtstrasse, Unterkunftswagen tussen draaischijf en tunneldak (met SBB-moestuin)

Foto: De tuin (SBB-personeel) op het tunneldak heeft regenwateropvang.
Niet toevallig staat het vat recht boven de Unterkunftswagen.
Stromend drinkwater is dus ook geregeld.


Unterkunftswagen CH-SBB 40 85 95 32 402-6 Xs

Foto 1: romantisch gelegen aan het parkeerhaventje van SBB-personeel
(de schoonmaakploeg van rijdend materieel)


Foto 2: draaischijf op de achtergrond


Foto 3: met vuilnisbak op het balkon


Foto 4: met stroomvoorziening voor op koude avonden


Foto 5: met zichtbaar keukenraam

Foto's komen nog ? Bij mij niet zichtbaar.

  Jan je bent de "x" vergeten in "s4all".

@nobody
bedankt

Nog even de 2e kaart, gedraaid:

Op de hoek van Geissensteinring, Steinmattstrasse en Neustadtstrasse staat een bushalte van lijn 4 met de naam Steghof. De Geisensteinring loopt pal achter dit stuk van de stationstuin om. En de bushalte is de makkelijkste manier om bij draaischijf (1 minuut) en Fruttstrasse (2 minuten) te komen vanaf het station (al ben ik gaan lopen).

Het gekke is dat het sporenplan op de stadsplattegrond niet klopt. Het is waarschijnlijk net gewijzigd.
Je ziet een aantal sporen de enkelsporige tunnel in gaan (links onder, om de draaischijf heen), en een aantal andere sporen eindigen in een locloods (rechts onder, naast de Fruttstrasse).
Daartussen zit (veel) loze ruimte. In die ruimte blijken in 2017 sporen te liggen. De kaart klopt dus niet (meer).

Langs de Geissensteinring kijk je uit op de tuin (en de bruine "doos" boven op de tunnelingang)
Op de achtergrond zie je de rode leuningen van de Langensandbrücke.

Deze foto toont aan dat de stadsplattegrond niet klopt. Hier had loze ruimte moeten liggen, maar er liggen sporen. Bovendien hadden de sporen links langs de loodsen moeten afbuigen naar de tunnelmond.
Aan de rechterkant zie je de gevel van een (SBB-)kantoor. Je ziet de achterkant van twee seinen, met een complex seinbeeld: die zouden daar niet hangen als de sporen hier op een stootblok eindigden.
Een van de sporen eronder ziet er bovendien uit alsof het zwaar bereden is door diesels, terwijl er duidelijk kort geleden nog geballast is. Hier wordt dus heel frequent gereden.

De betonnen rand op de voorgrond (die ik van de foto heb afgeknipt) moet dus deel uitmaken van een minimaal 2-sporige tunnelmond, is mijn conclusie. Maar ik heb er geen opnames van.


En vanaf die plek is het 100 meter naar de Fruttstrasse

Foto 1: industriespoor is dichtgegoten


Foto 2: het spoortje is er wel ooit geweest


Foto 3: en het spoor liep langs dit pad omhoog naar de industrie
(rechts de Fruttstrasse, op de achtergrond de rode leuningen van de Langensandbrücke)


Foto 4: het tracee is nu in gebruik bij auto's die onder aan parkeren


Foto 5: Van die kant zie je allerlei dingen, zoals de ingang van de tunnel
(de draaischijf zie je van hieraf uiteraard niet ...):



en rijdend (stilstaand) materieel:

Foto A: CH-SBB Tm 98 85 5 232 050-5


Foto B: CH-SBB Tm 98 85 5 234 061-0


Foto C: XTms 40 85 95 85 595-3


Foto D: Faccnpps (Xans) CH-SBB TEN 31 85 6937 067-5


Foto E: Xans


Foto F: Xas CH-SBB 80 85 98 73 141-8


Foto G: Xas CH-SBB 80 85 98 73 752-2
Let op de verschillen:


Een detail: de belettering stelt overigens dat dit een SBB-SNCF wagon is


Foto H: Net te ver weg voor details


Foto I: Fruttstrasse vanaf de Langensandbrücke

De Langensandbrücke heeft aan beide zijden een voet/fietspad, en vormt een toplokatie om alles te zien wat er beweegt of stilstaat, maar de draaischijf zie je natuurlijk niet.

Een hosentrager waar ik geregeld goederenlocs op zag kruisen


Een dubbelwissel (Doppelweiche)


Een vreemd soort kruising


De toplokatie: elke 5 minuten een trein, gaand dan wel komend, op de 2 buitenste bogen.
Zolang er niets reed waren er meegebogen wissels te zien. Die hadden iets wat de aandacht trok.
Alleen de binnenste bogen hadden Radlenker (strijkregels), en daar stootten wielen vaak hoorbaar op. De binnenste boog van de 3 wordt niet gebruikt voor doorgaand verkeer. Dat spoor bleek vanaf de brug bij de Neustadtstrasse parkeerspoor te zijn.

Mooie en vooral interessante foto's, Jan. 

Gr.  Charlie

 

Ben het helemaal met Charlie eens.

Langensandbrücke is een toplokatie qua aantal treinen, maar niet voor het maken van foto's: het ligt te hoog, boven de bovenleidingportalen die dus voortdurend in de weg zitten.

Eerst heb ik gezocht naar een punt onder de brug:

Aan die plek zaten 3 nadelen: te ver weg van het frequent bereden spoor, een te smal gezichtsveld, en te fel lichtcontrast.

Dus ging ik op zoek naar een punt met lager perspectief en een breder gezichtsveld: in de boog tussen Langensteinbrücke en de brug van de Neustadtstrasse. Daar liggen twee parkeerpleintjes, beide alleen maar door een hek (op slot) gescheiden, aan de 3-sporige boog waar alles langs komt. Met maar een nadeel: een akelige mast (en een hek) dat op bijna iedere foto staat. Ik heb ze er zo mogelijk af gesneden. Een beetje fotoshoppen moet mogen.



Foto 1: wissel met maar een strijkregel


Foto 2: de brug bij de Neustadtstrasse


Foto 3: idem


Foto 4: fotografische toplocatie (met portaalpaal en hek)


Foto 5: BLS passeert


Foto 6: Trenitalia passeert (op de achtergrond zie je een locloods)


Foto 7, 8, 9 Voralpen Express passeert






Foto: locloods Luzern


Aan de rechterkant van die loods staat onder een afdak, boven een inspectiekuil, een treintje.
Dit (de tekst) kun je niet verzinnen, tot je het een keer gezien hebt:


Er zijn nog vele foto's van Luzern te gaan. Dit verhaal vormt de helft van mijn rondwandeling.
Ik laat de rest graag over aan een ander. Dus de achterbuurten rond de overige spoortuinen met kleine werfjes, motorfietsenverhuur, scheepswerfjes, e.d., laat ik graag nog even aan de verbeelding over. Van een ander forumlid. Ooit.

Citaat van: Jan22 op vrijdag 06 oktober 2017, 22:24:47

Langs de Geissensteinring kijk je uit op de tuin (en de bruine "doos" boven op de tunnelingang)
Op de achtergrond zie je de rode leuningen van de Langensandbrücke.

Deze foto toont aan dat de stadsplattegrond niet klopt. Hier had loze ruimte moeten liggen, maar er liggen sporen. Bovendien hadden de sporen links langs de loodsen moeten afbuigen naar de tunnelmond.
Aan de rechterkant zie je de gevel van een (SBB-)kantoor. Je ziet de achterkant van twee seinen, met een complex seinbeeld: die zouden daar niet hangen als de sporen hier op een stootblok eindigden.
Een van de sporen eronder ziet er bovendien uit alsof het zwaar bereden is door diesels, terwijl er duidelijk kort geleden nog geballast is. Hier wordt dus heel frequent gereden.

De betonnen rand op de voorgrond (die ik van de foto heb afgeknipt) moet dus deel uitmaken van een minimaal 2-sporige tunnelmond, is mijn conclusie. Maar ik heb er geen opnames van.

Het kostte even wat tijd:

Bron: https://de.wikipedia.org/wiki/Br%C3%BCnigbahn

CiteerEhemaliges Vierschienengleis längs der Eschenstrasse in Luzern, 2009

Fotobijschrift bij deze foto op de wikipedia:

CiteerDie längste Tunnelstrecke ist der Neubauabschnitt zwischen dem Bahnhof Luzern und Kriens-Mattenhof, die am 12. November 2012 in Betrieb genommen wurde. Der 1325 Meter lange Allmendtunnel mit Doppelspur ersetzt die längere überirdische Einfahrt zum Bahnhof Luzern mit vier Bahnübergängen

En die tunnelnaam was niet te vinden in:
https://de.wikipedia.org/wiki/Kategorie:Eisenbahntunnel_in_der_Schweiz

Maar het geeft wel aan dat de stadsplattegrond minimaal 4 maximaal 9 jaar oud is.
De nieuwe tunnel uit 2012 (start bouw 2009) ontbreekt op de kaart.

En dat bracht mij ertoe om deze links te raadplegen:
https://de.wikipedia.org/wiki/Liste_der_Bahnh%C3%B6fe_in_der_Schweiz
https://de.wikipedia.org/wiki/Bahnhof_Luzern
https://de.wikipedia.org/wiki/Bahnhof_Luzern_Verkehrshaus

citaten hieruit:

CiteerNach dem Brand des Luzerner Hauptbahnhofes 1971 sah eine Neubauvariante den neuen Grossbahnhof der Stadt auf dem Areal des heutigen Verkehrshaus-Bahnhofes in der Variante eines Durchgangsbahnhofes vor, bei dem die Strecken aus Zürich und Arth-Goldau zusammenlaufen würden. Die Strecken aus Basel und Bern sollten via Tunnelstrecke ebenfalls zum Verkehrshaus geführt werden, wobei in der Stadt die Züge an einem unterirdischen Bahnhof angehalten hätten.

Maar zover kwam het niet.

Over Bahnhof Luzern:

CiteerDer Neubau wurde vom Architekturbüro Ammann und Baumann geplant und am 5. Februar 1991 eröffnet.

Citeer1999 wurde die Zufahrt saniert, damit neues Rollmaterial (Doppelstockwagen) eingesetzt werden konnte.

CiteerAm 22. März 2017 entgleiste ein Alstom ETR 610 des EuroCity 158 Mailand?Basel von Trenitalia bei der Ausfahrt aus dem Bahnhof Luzern unter der Langensandbrücke.
Die Schäden an Fahrleitung, den Gleisanlagen und Kabelkanälen brachten den Normalspurbetrieb der SBB mehrere Tage lang zum Erliegen.
Die meterspurige Zentralbahn konnte am Folgetag den Betrieb wieder aufnehmen.

CiteerTiefbahnhof Luzern
Das Projekt sieht einen 3,5 Kilometer langen zweigleisigen Tunnel zwischen Ebikon und Luzern sowie einen neuen Tiefbahnhof vor. Dieser kommt unter die bestehenden Perrons des Bahnhofs Luzern zu liegen. Der Tiefbahnhof wird als Kopfbahnhof mit vier Gleisen für die Zu- und Wegfahrt Richtung See ausgestaltet und kann zu einem späteren Zeitpunkt zum Durchgangsbahnhof ausgebaut werden. Zusammen mit dem Zimmerberg-Basistunnel II würde sich die Fahrzeit von Luzern nach Zürich von heute 45 auf 35 Minuten verkürzen.

Zover is het ook nog niet. Die Zimmerberg basistunnel naar Zürich is bijna af. Maar de rest is nog niet gerealiseerd.


Deze stadsplattegrond is minimaal 4-8 jaar oud. Omdat de nieuwe sporen (en tunnel) er nog niet op staan.

Ik was tussen 1983 en 2017 niet meer in Luzern geweest (of hooguit 5 minuten). Van de brand in de middeleeuwse brug wist ik wel, van die in het station niet. De crash van de Trenitalia onder de Langensandbrücke is me ook totaal ontgaan. Ik heb er met plezier in gereden, in 2017.

Achteraf begrijp ik nu waarom ik een station, waar ik ooit beroepshalve geregeld doorheen kwam, niet herkende. Herbouw na brand had het onherkenbaar gemaakt.

Jan Willem,

Bedankt weer voor de prachtige foto's van Bahnhof Luzern en omgeving.

Bedankt voor het delen!

Hi JanWillem,

Mooi verslag met leuke foto's

groet
Harald

Deze kaart (stuk van) hing in een boot op het meer, van Vitznau naar Luzern;
ik heb de plek van de Allmend tunnel eraan toegevoegd.


Rechts onderaan staat nog net de naam Emmenbrücke. Daar komt het station dat met een tunnel verbonden wordt met het toekomstige Tiefbahnhof Luzern, in het kader van een snellere verbinding tussen Zürich en Luzern. De bedoeling is dat daarna doorgaand treinverkeer niet meer via de flessenhals van het huidige station Luzern hoeft, en cargo wordt zo omgeleid dat het helemaal niet meer naar Luzern hoeft als het bestemd is voor de Gotthard basistunnel. In de toekomst wordt Luzern een saai maar functioneel station.

Citaat van: Jan22 op zaterdag 07 oktober 2017, 21:16:45Er zijn nog vele foto's van Luzern te gaan. Dit verhaal vormt de helft van mijn rondwandeling.
Ik laat de rest graag over aan een ander. Dus de achterbuurten rond de overige spoortuinen met kleine werfjes, motorfietsenverhuur, scheepswerfjes, e.d., laat ik graag nog even aan de verbeelding over. Van een ander forumlid. Ooit.

In 2022 concentreerde ik me vooral op deelgebieden I en II. Dat had ik beter in 2017 kunnen doen.


Er is daar veel veranderd, in vrij korte tijd. In beide gebieden is een groot deel van de rails opgenomen, en er zijn parkjes met wandelpaden aangelegd op het voormalig spoor-talud. Maar het kwam mooi uit, er was kermis tussen station en meer, en van daaraf liep een wandelpad hoog boven de scheepswerfjes naar het nieuw aangelegde stadsparkje (tevens parkeerplaats).

De Güterstrasse was nog min of meer gelijk, maar de Werftestrasse was veranderd.
Ik trof er o.a. Holcim wagens aan (deze zijn in model Roco 76145 en Roco 76138):


Ook bracht ik weer een bezoek aan de tuin op het voormalig tunneldak.
Er zitten inmiddels nieuwe huurders op het tuincomplex,
met een andere tuinierstijl (meer het type stadsmoestuin in commune verband).
Een oud seinhuis bij de tuin is omgevormd tot boekenruilkastje.
Er stonden zelfs 6 boeken in de kast over modelbouwtreintjes bedienen met zelfbouw-elektronica (jaren '90 werkjes).

Onlangs bezocht ik een Zwitserse site en trof er 3 kaarten aan van Bahnhof Luzern:

Gleisplan Luzern 1936
Gleisplan Luzern 1950
Gleisplan Luzern 1966

Om te begrijpen waarom juist deze drie sporenplannen hierop staan, en geen eerdere of latere, moet je door de toelichtingen heen bladeren. Dan blijkt dat er een ordners bestonden met daarin de plattegronden en de seinen in stations en deels tussen stations. De website verwijst naar die ordners (als bron). Bij toenemende automatisering verdween de papierwinkel.

Een van de speerpunten van deze site zijn de mechanische Stellwerke und Signale, en die hobby leidt naar tal van stations, zoals Bahnhof Vouvry, vaak met foto's van besturing en treinmaterieel.

Met station bedoelt deze website niet alleen personenvervoer, maar ook rangeerstations, zoals dat van Zürich RB.
en de luchtfoto daarvan uit 1966 ziet er nog steeds herkenbaar uit, zie b.v.:


Deze site vermeldt ook andere stations waarvan ik foto's plaatste op het 3-rail forum.