Deze lange post gaat over ertswagons en hiervoor zelf belading maken die wel met het voorbeeld klopt. Dit is niet kant en klaar te koop, hier moet je als modelbouwer echt zelf aan de slag. Ik heb dit aangepakt en wil graag mijn werkwijze en resultaten delen.
Hier toegepast op de Märklin Ertswagens
, de hele oude uit de jaren 1960-70 tot de modellen die nu te koop zijn met KKK. Vergelijkbare werkwijze maar met aangepaste maten gaat waarschijnlijk ook op voor modellen van Roco, Brawa e.d.
Ertswagens, FAD?s, zijn in H0 model gemaakt door meerdere fabrikanten. Met en zonder de opvallende ?Ertz IIId? opschriften die trouwens dienen om eenvoudig het beladingsvolume aan te geven aan de belader. Dat hij maar niet per ongeluk de lading voor een III in een oudere II gooit
In het voorbeeld rijden ze doorgaans al vanaf Ep III in ?Ganzzügen?, dus speciale treinen alleen met één lading en daarvoor geschikte wagons van vrijwel gelijk type. Beroemd is de ?lange Heinrich?, een 4000 ton / 40 of 50 wagons(?) kolentrein met voorspan lok, totaal 2x BR 44s of BR 44 + BR43 (kleine 2 cilinder broertje van de BR 44er). Reken even mee: 80 ton per wagon, 4000 ton totaal / 80 ton per wagon = 50 wagons. Toch hoor ik overal dat de Lange Heinrichs 40 wagons lang waren, wellicht in verband met hellingen of maximale treinlengte. Maar dat terzijde. Idem is een normale Etstrein in Ep III 23 wagens lang en geen 25.
Modernere versies van deze wagens zie je nog steeds op het spoor.
Ze vervoeren en vervoerden overigens zowel ijzererts als kolen of koks. En in een variant met kleppen ook Kalk, ook handig (noodzakelijk) als je een ijzerfabriekje hebt.
In model kun je beladingen kant en klaar kopen, keurig als Erts, Koks of kolen.
Bijvoorbeeld van de zeer goede beladingen maker Holger-Sauer Modellbau, zie
http://www.ladegut-modellbahn.de/02b8c39955085bb26/02b8c399550a6ec42/02b8c39981088d80b.php Enige probleem is, en insiders weten dit veelal wel, dat
deze wagons bijna nooit tot de rand gevuld kunnen en mogen zijn! Heeft te maken met soortelijk gewicht en maximale as en vooral baan belasting.
Op Duitstalige modelspoor fora is hierover al vaak geschreven.
Samengevat komt het hier op neer:
Koks, een van kolen afgeleid kolenproduct, is relatief licht per kubieke meter (m3). Hiervoor lijkt de FAD wel ontworpen, want Koks mag over het algemeen tot de rand vol beladen worden.
Kolen zijn per m3 veel zwaarder. Een kolen trein met FADs, daarvan mogen de wagens zeker niet tot de rand vol zijn, dan wordt het maximaal toegestane as-gewicht en wagongewicht voor de baanvakken overschreden.
Voor IJzererts is het nog erger, want dat is per m3 nog zwaarder.
Overigens wordt dan wel eens geroepen dat de wagon bij 100 in plaats van 80 ton belading, ?door zijn assen zakt? of in tweeën breekt. Dit schijnt wat overdreven te zijn, maar goed voor levensduur en railbed is het niet. Na geconstateerde overbelading ?oeps, foutje- worden de wagons ook altijd weer geleegd, zo heb ik mij wel eens laten vertellen.
Dus, wat in model aangeboden wordt als vol beladen erts en kolen wagon,
KLOPT NIET met het voorbeeld. Is fantasie, of op zijn gunstigst een grove vereenvoudiging.
Holger Sauser zei mij ook eens dat dit inderdaad een vereenvoudiging is in verband met serie productie en wijze van plaatsing in dit wagon type. Zeker de bekende Märklin modellen moeten echt worden open gebroken om een correcte lading te plaatsen. Vandaar de vereenvoudiging die inderdaad niet helemaal realistisch is.
Ik herhaal het dus nog eens:
een tot de rand gevulde ijzererts of kolen FAD kan niet, klopt niet, hoort niet. Leuk, maar voor de puristen in modelspoor, een nogal opvallend fout niet kloppend puntje.
Dussss, zelf maken. Uitgangspunt is opvullen van de holtes, want het ding gewoon volkiepen met model-ijzererts gaat niet werken: lekt er aan de onderkant uit en vooral: in model veel te zwaar.
Aangegeven wordt in die draadjes op Duitstalige fora, dat bij maximale belading met IJzererts het tussenschot van de FAD midden in de wagon, net-wel/net-niet , zichtbaar is. In hoogte ongeveer 2/3 belading (waarschijnlijk niet in volume in verband met de vorm van deze zelflosser). Dus dat is het ijkpunt.
Voor de vulling heb ik gekeken naar goedkope keukensponsjes, daar hobby/knutsel/kinderlijm op en gelijk daarin wat kolen strooisel. Daar moest toch wat verf achteraan om het dekkend te krijgen.
Je kreeg dan iets wat buigzaam bleef, dus wellicht als 1 of 2 delen uitneembaar de FAD wagon in kan.
Hiervan heb ik helaas geen foto. Ik heb dit idee niet doorgezet. Reden: de bouw van de FAD met een soort zadel in het midden en de beoogde ladinghoogte, waardoor je eigenlijk 4 stukken hebt, en geen 2. Dat gaat nooit netjes werken.
Ondoenlijk om een stuk uit spons te snijden met een dergelijk dunne rand die net over de midden scheiding gaat. En risico op basten in het lijm/lading mengsel.
Dus permanente belading, niets uitneembaar.
De prijs voor de hieronder weergegeven werkwijze is dus wel dat deze lading praktisch niet meer uitneembaar is. Maar hoe vaak doe en wil je dat nu in de praktijk? Voor mij heel aanvaardbaar.
Maar als de lading semi permanent is, dan moet het wel goed gebeuren.
Dus van hardschuim vormpjes maken. Prototype heb ik zelf proberen te snijden. Het interieur van de zelflosserwagon is wel redelijk nagemaakt: je hebt dus te maken met gekke schuine vlakken.
Hier het resultaat:
Veel rommel en te slechte pasvorm. Afgekeurd.
Daarom heb ik een thermocutter aangeschaft voor dit project. Dan ook gelijk maar de profi modelbouw, een Proxxon tafelmodel, geen handgreep met hete draad.
Hiermee leren werken, verschillende versies vormpjes gemaakt en getest en uiteindelijk de ideale gevonden, 18 x 15,2 x 55 mm in deze vorm:
Je hebt er 4 nodig per wagon, voor elke ?kamer? of compartiment een. In de juiste vorm.
Dit kun je maken door met een hete draad ?thermocutter?
- eerst 18x18 te snijden
- dan 45 graden en *nauwkeurig* diagonaal door te snijden
- dan één kant op 15,2 mm af te snijden
- dan op 55 mm afkorten
- en als laatste, en dit is best tricky om goed te doen, van de onderkant aan één zijde ook nog eens een stukje diagonaal af te snijden. Dit is nodig voor het midden van de wagon. Lastige is dat je wel steeds setjes van spiegelbeeldig gelijke delen moet krijgen, anders krijg je te veel vormpjes voor de ene 2 kamers en geen voor de andere 2 kamers.
Dat zijn minstens 6 snij handelingen die je allemaal nauwkeurig en met ingestelde geleiders moet doen.
Succes!
Met deze stappen is het mogelijk. En wie niet een dergelijk apparaat heeft of denkt dat hij het ruimtelijk inzicht of de tijd mist om dit onder de knie te krijgen: ik heb nog setjes voor ongeveer 20 wagons extra gemaakt. Om de kosten van die snijder een beetje terug te verdienen, voor ?3 per setje + verzendkosten verkoop ik ze, per PBtje.
Maar dat terzijde.
Voor het IJzererts wilde ik ASOA omdat ik dit vaker tegenkwam als de ultiem beste op het gebied van strooigoed. Of dat nu klopt of niet, slecht leek het mij niet en vooral nogal gespecialiseerd hierin.
Op de Dortmund Interemodellbau beurs van dit jaar dus bij de stand van Asoa gaan kijken. Het leek wel of de verkoper de hele en best wel drukke stand in zijn eentje deed. Ondanks de drukte heeft hij mij de werkwijze uitgelegd.
H0 ijzererts (tot juiste korrelgrootte gemalen echt ijzererts), speciale lijm met extra lange smalle spuit, en vloeiverbeteraar aangeschaft. Ik kende wel de verdunde houtlijm + druppel afwasmiddel methode, maar wilde deze speciale middelen wel eens proberen. Niet het moment om eigenwijs en goedkoop te gaan doen als je een zo perfect mogelijk resultaat wilt.
Wat hij aangaf als werkwijze:
1) Schuim opvullen
2) Vocht dicht afdichten ?op een of andere wijze?.
Hobby/knutsellijm, riep ik gelijk, want dat vervormd het hardschuim niet en werkt prima.
3) Ondergrond verven. Acryl verf gebruiken dat het schuim niet aantast. Ik heb meer dan eens een stukje schuim ineen zien smelten door email/olieverf met terpentine.
4) De gebruikelijke strooisel werkwijze:
- dun laagje strooien en bergje maken, dan
- vloeiverbeteraar spuiten, en
- voorzichtig *in de hoeken van de lading* de lijm druppelen. Want anders vernielen de druppels lijm en stroom lijn je berg. Het trekt door de vloeistofeigenschappen toch wel door de hele berg.
5) Speciaal omdat het IJzererts is, meest lastige volgens hem om goed te lijmen, een week laten drogen, dan nogmaals lijm druppelen. En weer goed laten uitharden.
Aldus uitgevoerd. Fotoootje!
Snijden, passen.
Afdichten met Hobbylijm (zo iets, bij elke boekhandel of supermarkt te koop
)
Ik heb hem lekker warm in het zonnetje gezet en voor de volgende batch warmte gebruikt om de lijm te helpen netjes uit te vloeien.
Drogen
Verven met een mix van deze twee Acryl verven. Dit lijkt op de bekende olieverf kuntenaarsverven, maar is het Acryl equivalent.
Opmerking: dit prototype had nog een extra dun laagje bovenop om iets meer hoogte te krijgen, vandaar dat je de lijn in het midden in de lengterichting niet meer ziet.
Drogen
Dun laagje IJzererts storten, bergje in het midden vloeiverbeteraar spuiten lijm in de hoeken laten vloeien, voorzichtig.
Controle van de bult, en
dagje drogen.
Controle en correctie van onnatuurlijke plekken, 2e maal lijm
Drogen.
Resultaat van eerste prototype wagon volgens deze werkwijze:
...en over naar serieproductie. Rechts staat weer het prototype in de rij
Ik heb momenteel iets van 14 leeg gemaakte ertswagons beschikbaar. Dus nog geen typische trein van 23.
Enkele FADs met mooie vette zwarte 'kolen' belading heb ik omgepoederd en omgespoten naar het meer matte-bruin-zwart van koks, zodat dit naast de aangekochte HSMB Koks ladingen goed kleurt. Maar ja, een treintje van 5 Koks wagons?
Maar de eerste ertswagen en deze werkwijze: ziet het er een beetje OK uit voor jullie?
Kan ik bijvoorbeeld nog iets verbeteren aan de vorm van het gestorte erts?
Hajo