2-railers hebben vaak een keerlusprobleem
dit houdt in dat na een lus de beide spoorstaven kortsluiting maken met elkaar:
- de plus-spoorstaaf eindigt op de min-spoorstaaf
- de min-spoorstaaf eindigt op de plus-spoorstaaf
Analoog is dat heel goedkoop en ad hoc op te lossen,
Digitaal duur maar veel mooier.
Over hoe je het digitaal kunt doen zijn websites vol geschreven.
En over de nadelen van de analoge manier is ook genoeg te vinden.
Idealiter (digitale aanpak) los je het probleem op in de keerlus zelf,
want dan heb je geen kopzorgen in de rest van de baan.
Analoog kan dat niet.
Als je het analoog doet, voor weinig geld, moet je vindingrijk zijn.
Zelfs bij het forum van de buren waar ze een hele mooie wiki hebben
over keerlus-problematiek komt deze oplossing niet voor.
Misschien gaan ze uit van de doelgroep poendrops.
Onlangs kwam ik wat dagprijzen tegen (onderkant van de markt):
KSK 1A87, Reed-Kontakt, 1 Schließer, I=0,1A, Ø=2,0mm, 0,62 ?
KSK 1A66, Reed-Kontakt, 1 Schließer, I=0,5A, Ø=2,2mm, 0,39 ?
HJR-4102-L 12V, DIL-Miniaturrelais HJR-4102 12V, 1 Wechsler 5A, 0,68 ?
NA 12W K, Subminiatur-Relais NA 12 VDC, 2 Wechsler 2A, 0,98 ?
NAIS DS4E-S-DC5V-C-H294, 4 Wechsler, 0,95 ?
Meestal betaal je iets meer. Maar dit geeft te denken.
In dit plaatje staat uitgelegd hoe je simpel met 1 bistabiel relais, en een paar signaal-contacten een keerlus kunt besturen met dit principe als basis. Bistabiele relais zijn vaak iets duurder dan monostabiele, de goedkoopste betaal je op dit moment 1-2 ? voor mits je kwantum-korting krijgt, en dus veel afneemt.
Links op het plaatje staat een spoor getekend; dat is de rest van de baan.
Rechts op het plaatje staat de keerlus (die de meeste mensen kort houden).
In mijn eigen baanontwerpen ligt die verhouding steevast andersom:
de rest van de baan is de keerlus, en na dat ene spoor volgt alleen nog het station.
Analoog wordt als volgt met een keerlus omgegaan:
- aan de trein zelf verander je niets (magneet)
- aan de stroom op het spoor in de keerlus verander je niets
- je isoleert de keerlus aan de twee uiteinden (bij de wissel), en sluit die aan op de trafo
- je brengt 1 of 2 signaal contacten aan (dit schema gaat nog uit van 1 richting in de lus).
- de spoorstaven van de rails links en de wissel veranderen (via het relais)
- de wissel zet je om tegelijkertijd met het relais
- het relais (en de wissel) wordt omgezet door de trein.
Duitsers noemen dit soms ook wel de Z-Schaltung.
Don't ask me why.
Nu is dit geen spannend plaatje (ontwerp),
het is een kernachtig plaatje over een deelprobleem.
Als een wissel gepolariseerd is, dan moet de wisselstand overeenstemmen met de richting
waar de trein heen gaat, of juist vandaan komt. M.a.w. je kunt de wissel dan niet openrijden.
Zelf heb ik alle wissels doorgemeten en aangepast aan wat ik ermee wil.
Hier geldt dat eigenlijk ook omdat je de polariteit van de spoorstaven verwisselt, dit ook in de wissel gebeurt. Dus de wissel moet mee omgezet worden. En dat doe je natuurlijk tegelijkertijd, met het zelfde contact-signaal van de trein dat het bistabiel relais doet omklappen.
Ik ga hier later verder op in.
Boeiender wordt het keerlusprobleem bij een wisselstraat,
bij voorbeeld een hosentrager aan het begin van een kopstation.
Onderstaand schetsje geeft de situatie weer in een 3-rail baan:
Alle sporen krijgen stroom op alle spoorstaven, en karren maar.
Zo niet in een 2-rail baan; ook hier is de truc om een trein pas tot een wissel(straat) toe te laten als de hele straat gezet is voor de juiste polarisatie van de spoorstaven.
Die aanpak noem ik
wisselstraat-aanpak.
aankomst op spoor 2:
vertrek van spoor 2:
aankomst op spoor 1:
vertrek van spoor 1:
gelijktijdige aankomst op spoor 1 en vertrek van spoor 2
In een simpel diorama, voor een pendeltreintje in een etalage, e.d.
voldoet zo'n aanpak prima, en hoeft niet duur te zijn.
Hoe je de hosentrager zelf moet schakelen, staat in de handleiding
bij Roco artikel 42725 (dat in de jaren 80-90) op de markt kwam
(Je kunt zo'n ding natuurlijk zelf ook met een paar losse wissels samenstellen).
Als er belangstelling bestaat voor die roco handleiding, scan ik hem wel een keertje in.