Ik klim af en toe, gewoon voor de lol en op een relatief laag niveau. Soms een klein rotswandje, net als in dit diorama, soms ook langere routes die voor een amateur prima te doen zijn, ergens in de bergen. Helaas is het alweer een tijdje geleden: er zijn geen klimrotsen in Nederland, reizen is tegenwoordig wat lastig en een klimhal trekt me niet, ik wil klimmen in de vrije natuur. Hopelijk kan dat volgend jaar in de zomer weer.
Veilig klimmen kun je alleen leren door het te doen. Je moet er alleen niet aan beginnen zonder een goede instructeur, verder is het niet anders dan veel andere vaardigheden, inclusief modelbouwen. Ik zal een poging doen om het uit te leggen, niet zodat je het kunt, maar zodat je het diorama realistischer kunt maken.
Bij klimmen met touwen draagt iedereen een klimgordel. Dat is een soort harnas waaraan je een touw kunt bevestigen en zonodig om carabiners en allerlei andere spullen aan te hangen. In dit diorama moeten de klimmers met hun klimgordel vastzitten aan een touw dat naar boven gaat, door een stevig, vast punt ("topanker" in klimjargon) loopt en tenslotte weer omlaag gaat. Iemand op de grond (de "zekeraar" in klimjargon) moet dat touw vasthouden voor het geval de klimmer valt, anders stuitert die naar de grond. Da's ongezond, de klimmers lijken me in dit geval al wel hoog genoeg voor wat gebroken botten.
Een essentieel punt is dat een zekeraar het touw nooit vast zal kunnen houden als de klimmer valt. Als het al niet meteen uit z'n hand wordt getrokken door de ruk aan het touw zodra het strak komt te staan, loopt het vrijwel direct zó hard door z'n hand dat hij het touw niet meer kan houden. Hij kan het hooguit proberen, dan krijgt hij een enorme brandwond als beloning.
Stel je nu eens voor dat de klimmer tijdig merkt dat hij zich niet meer veel langer vast kan houden. Hij waarschuwt de zekeraar en die trekt het touw zo strak mogelijk, geen speling meer. De klimmer laat los. De kracht die de zekeraar nu op het touw voelt, is hetzelfde als wanneer hij de klimmer gewoon aan het touw op zou moeten tillen. Veel mensen zouden daar met twee handen al moeite mee hebben, laat staan met één. In de praktijk staat het touw nooit helemaal strak als de klimmer valt. Dat maakt het erger, dat betekent dat hij al snelheid opbouwt voordat zijn gewicht aan het touw begint te trekken waardoor de kracht groter zal zijn op het moment dat de speling uit het touw geraakt. Conclusie? Een zekeraar met het touw gewoon in de hand geeft slechts schijnveiligheid. Daarom klim ik dan liever zónder zekeraar. Of ik klim helemaal niet.
Gelukkig zijn er bepaalde "zekeringstechnieken" uitgevonden. Meestal gebruikt de zekeraar een speciaal "zekeringsapparaat". Dat is iets van metaal dat met een carabiner wordt bevestigd aan de klimgordel. Het touw dat helemaal van boven komt loopt dan eerst door dat zekeringsapparaat en dan pas houdt de zekeraar het losse einde vast. De crux is dat het touw niet soepel door het zekeringsapparaat loopt. Sommige zekeringsapparaten blokkeren helemaal bij een val. Dan hangt de zekeraar gewoon met z'n lichaamsgewicht onderaan het touw met de klimmer aan het andere eind en de klimmer valt maar een klein stukje. Klimtouwen zijn enigszins elastisch (in jargon heet dat een "dynamisch touw"). Het gevolg is dat de klimmer valt totdat er geen speling meer is in het touw, daarna rekt het nog wat verder uit zodat de klimmer niet abrupt stopt met vallen maar geleidelijk. Bij een statisch touw zou de val wél abrupt stoppen. Een vallende klimmer die al wat snelheid heeft opgebouwd zou dan zomaar z'n bekken kunnen breken. Met een dynamisch touw moet je bij een val hooguit oppassen dat je niet tegen de rotswand stuitert. Vallen bij een steile of zelfs overhangende wand is daarom veiliger dan bij een schuine. Bij een wand zoals in dit diorama kun je wel eens een schaafwond oplopen als je pech hebt.
De meeste zekeringsapparaten blokkeren niet, maar gebruiken wrijving om het touw er maar moeizaam doorheen te laten lopen. Voor de klimmer maakt dat niet uit, blokkade of wrijving, voor de zekeraar wel. Als hij het goed doet, komt bij een val door die wrijving een groot deel van de kracht op het lichaam van de zekeraar te staan en hoeft hij het losse einde van het touw nog maar met relatief weinig kracht vast te houden. Dat is maar goed ook, want een zekeraar mag dat touw NOOIT loslaten.
In het verre verleden waren andere zekeringstechnieken gangbaar, zónder zekeringsapparaten. Doorgaans had de zekeraar het touw dan niet zomaar in de hand, maar slaat hij het eerst om z'n lichaam, bijvoorbeeld om z'n rug en dan tussen de benen (oeps!) weer naar voren. Dat levert ook flink wat wrijving op en brengt ook weer een groot deel van de kracht over op het lichaam van de zekeraar in plaats van z'n hand. Het is wél raadzaam om dikke kleding te dragen om brandwonden door de wrijving te voorkomen. Sommigen gebruiken dit soort technieken nog wel, bijvoorbeeld bij lange maar relatief makkelijke routes in de bergen waar je, om gewicht te sparen, alleen een kort klimtouw meeneemt voor lastige passages en verder geen klimmateriaal. Als je de dagen onderweg bent, wil je zo min mogelijk gewicht meenemen. Zelf heb ik dat nooit gedaan; als ik een touw meeneem, gaat er ook een klimgordel en teminste een minimum aan klimmateriaal mee. Bij topropen speelt dit geen rol, alles wat je niet nodig hebt kun je tijdens het klimmen gewoon beneden laten liggen.
Hier is een heel duidelijke video (in het engels, dat wel). Na een 3'44" zie je hoe rustig het er aan toe gaat bij een aangekondigde val. Als de zekeraar niet zit te slapen, is ook een plotselinge val geen enkel probleem. Een paar termen:
| rope | = | touw |
| toprope climbing | = | klimmen terwijl het touw door een topanker loopt |
| to belay | = | zekeren |
| belay device | = | zekeringsapparaat |
| tube style device, tuber | = | een bepaald soort zekeringsapparaat |
| slack | = | speling |
Met jouw figuren en een beetje fantasie lijkt het me best mogelijk een realistisch diorama te maken. Je moet de klimmers en zekeraars een klimgordel geven, dat kan al met een tikkie verf. Het touw moet bij de klimmer aan die gordel vastgeknoopt worden. In werkelijkheid mag dat niet met zomaar een knoop maar op schaal 1:87 zie je toch niet of het precies klopt. De zekeraar moet een tuber of iets dergelijks aan z'n gordel hebben en daar gaat het touw doorheen. De video toont hoe dat er uitziet. Ook nu kun je best wat smokkelen. Zelfs als je het touw gewoon tegen de klimgordel van de zekeraar plakt en er een minuscuul metaalachtig kloddertje verf op doet, lijkt het al wat op een tuber waar een touw doorheen loopt. Eén hand van de zekeraar aan het losse touweinde en het voilá, het is realistisch. Eventueel kun je de zekeraar met de andere hand het touw dat naar boven gaat (naar het topanker) vast laten houden, maar daarvoor is de houding van de zekeraar in jouw diorama niet goed.
Sinds wanneer dit de standaard manier voor topropen is, weet ik niet precies. Als ik het wel heb, worden dynamische klimtouwen sinds ergens in de jaren 60 van de vorige eeuw gebruikt. Daarvóór bestond topropen zoals we dat nu kennen niet. Dat is ook logisch als je bedenkt dat je met een dynamisch touw als klimmer vaak doelbewust je grenzen opzoekt want vallen is toch niet erg; met een statisch touw daarentegen is vallen veel gevaarlijker en iets dat je vooral moet zien te vermijden. Als je een realistisch diorama met klimmers in een ver verleden wilt maken, moet het geen toprope zijn. Klimmen was toen sowieso veel minder populair dan tegenwoordig en het ging meestal om routes in de bergen, niet om een relatief klein rotswandje.
Om te zekeren gebruik ik meestal een tuber. Mijn vaste klimpartner is niet bang om te vallen en dat gebeurt dan ook regelmatig. Hij weet dat ik hem altijd zal houden.
3rail Forum
