Beste treintjesliefhebbers,
Ik wil al een tijdje al mijn wagons van binnenverlichting en reizigers voorzien omdat dit toch een veel levendiger beeld geeft dan een donkere personenwagen zonder reizigers. Mijn enige probleem hierbij was het stroomverbruik, daar ik in de 20 treinen voor personenvervoer heb met elk 4 a 5 personenwagens waarvan het merendeel in het schaduwstation staan. Dat geeft volgende nadelen: 1° toch wel heel wat volledig onnodig stroomverbruik. 2° al dat licht in het schaduwstation vind ik maar niets, een schaduwstation moet inderdaad in de schaduw staan en niet uitbundig licht uitstralen. Ik zat eerst te denken in de richting van een schakeldecoder. Maar ik ben geen held in deze zaken en ik zag er tegenop om te gaan uitzoeken hoe ik deze decoders dan uiteindelijk in rocrail, de besturingssoftware van mijn trein layout, de verlichting van de wagons aan en uit zou kunnen laten schakelen.
Op YouTube kwam ik een filmpje tegen waar een Engelsman de verlichting in zijn wagons aan en uit schakelt met behulp van een bistabiel reedcontact.
Wat is een bistabiel reedcontact? Een gewoon reedcontact werkt als een drukknop en zal als het reedcontact in de buurt van een magneet komt sluiten. Maar als het reedcontact zich buiten het magnetisch veld van de magneet bevindt zal het contact terug openen. Het heeft dus maar één stabiele stand: open contact, en wordt aldus monostabiel genoemd.
Een bistabiel reedcontact heeft, net zoals een schakelaar, twee stabiele standen: aan en uit. Als het onder de juiste pool van een magneet en in de juiste richting doorgaat, sluit het contact en blijft gesloten, ook al is het magnetisch veld niet meer aanwezig. Om het contact terug te openen moet het reedcontact onder de tegenovergestelde pool doorschuiven, en dat in dezelfde bewegingsrichting.
Voor het automatisch aan en uitschakelen van de verlichting in modeltreinwagons is het gebruik van een bistabiel reedcontact dan ook een heel eenvoudige oplossing. Het bistabiel reedcontact wordt aan de binnenzijde van een wagon, aan de onderkant van het dak, met tape bevestigd. Een magneet wordt boven het spoor opgesteld en zal het reedcontact schakelen als de wagon eronder doorrijdt. Een poortje met magneet aan de ingang van het schaduwstation om het licht in de wagon uit te schakelen en idem poortje aan de uitgang van het schaduwstation, maar dan met omgekeerde magneet, om het licht terug aan te schakelen.
Het bistabiel reedcontact kan onder het dak van bvb de postwagen opgesteld worden en schakelt de stroom die van de sleper de wagon binnenkomt. De dubbelzijdige gelijkrichting en buffercondensator voor de voeding van de Led strips in de verschillende wagons, worden eveneens in de postwagen ingebouwd en deze gelijkspanning wordt via de stroom voerende koppelingen naar de andere wagons doorgevoerd. Geen onnodig stroomverbruik in het schaduwstation meer, geen zee van licht in het schaduwstation meer, uiterst eenvoudig te realiseren en effectief.
De foto's en de tekening verklaren de uiterst eenvoudige realisatie. Ik heb wel wat moeten zoeken om deze bistabiele reedcontacten te vinden. Tenslotte was het de firma Masetec GmbH in Duitsland waar ik volgend bistabiel reedcontact bestelde, MRS-0114AE, wat perfect voldeed in mijn proefopstelling. Als magneet gebruikte ik een magneet merk: MEDER magnet M4 N7/8. Deze had ik toevallig nog liggen. Ik heb eerst geprobeerd met uiterst krachtige magneten maar ik ben hier zo geen voorstander van. De Medermagneet is niet zo krachtig maar ruim sterk genoeg om op 20mm boven het dak van de wagon het reedcontact te schakelen.
Best gebruik je staafmagneeten zodat N-pool en Zuid-pool voldoende van elkaar verwijderd zijn. De polen bepaal je met een kompas: De punt van de kompasnaald wijst naar het noorden en is dus een Z-pool en zal dus een N-pool aantrekken. Dus de kant van het staafmagneetje dat de punt van de kompasnaald aantrekt is een N-pool. Maar eigenlijk is het van generlei belang of je weet wat de Z-pool of N-pool is. Aan en uitschakelen worden gerealiseerd door respectievelijk tegengestelde polen, waarbij de relatieve bewegingsrichting van de magneet tov het reedcontact dezelfde blijft. (PS Breek je hoofd niet over deze uitleg maar probeer het gewoon uit, je zal het dadelijk snappen)
Gebruikte onderdelen:
Reedcontact: MRS-0114AE
Magnet: MEDER magnet M4 N7/8
Het bistabiele reedcontact bevat een gewoon monostabiel reedcontact met daarop een klein staafmagneetje gemonteerd. Hoe de werking nu juist in elkaar zit heb ik op internet gevonden (www.reed-sensor.com/glossary/bi-stable/) maar is eigenlijk van geen belang. Alleen de richting waarin je het reedrelais monteert is belangrijk. Daarom wordt er een rood streepje op het relais geschilderd. Ik plaats het rode streepje in de vooruit richting. Het mag uiteraard ook andersom maar eenmaal je gekozen hebt blijf je consequent aan je keuze.
Laatste opmerking: Heel dit systeem werkt enkel voor wagons met een kunststof dak (plastic) Een metalen dak zal de veldlijnen van de magneet niet doorlaten maar net geleiden, waardoor deze het reedcontact nooit zullen bereiken. Het reedcontact, bevestigd onder een metalen dak, zal dus niet schakelen.
Groetjes,
Vic